W naszej pracowni odkrywamy nowa technikę metalpoint lub silverpoint. Technika polega na rysowaniu metalowym stylusem. Stosowana była przez artystów renesansowych do tworzenia szczegółowych rysunków o jasnej, szarej kresce.

Ołówek taki jaki mamy dziś rozpowszechnił się po odkryciu w Anglii złóż grafitu pod koniec XVI wieku. Wcześniej rysowano ołowiem, który zostawia ślad na niegruntowanym papierze. Ołów jest trujący i dziś się go nie używa od rysowania. Czy szkodził historycznym artystom? Nie wiadomo, ale chyba nie zważywszy na fakt, że artyści żyli zwykle znacznie dłużej niż przeciętni ludzie. Według Żywotów Artystów Vasariego, większość artystów renesansowych dożywało ponad 80 lat. Było to nietypowe, gdy większość ludzi żegnała się z tym światem po 50.

Artyści wykonywali wiele rysunków, które stanowiły szkice do obrazów. Stosowali technikę zwaną metalpoint lub silverpoint. Polegała ona na rysowaniu metalem, czyli metalowym drutem. Drut nie zostawia śladu na zwykłym papierze (z wyjątkiem ołowiu i cyny). Papier musi być specjalnie zagruntowany. Technika ta nieco różni się od rysownia ołówkiem. Przede wszystkim metalowej kreski nie można zetrzeć. Rysowanie polega na nakładaniu wielokrotnych warstw kreseczek, zależnie od tego jak ciemny kolor chcemy uzyskać. Metalpoint wymaga wprawy i przestawienia się, gdyż przyzwyczailiśmy się do ołówka, który zostawia ciemne kreski przy mocniejszym naciskaniu. Metalpoint nie pozwoli uzyskać ciemnych kresek przy użyciu nacisku. Możemy co najwyżej zadrapać papier. Zaciemnienie uzyskuje się przez nałożenie kolejnej warstwy kreseczek.

Zawsze fascynowały mnie dawne rysunki, gdzie cieniowanie powstawało przez nakładanie cieniutkich kreseczek. Warto zgłębić tę technologię, zwłaszcza, że materiały do niej nie są kosztowne.

Poniżej 2 filmiki objaśniające technikę. Zrobiłam z nich swoje notatki:

Lista metali jakie można użyć:

• srebro – z czasem brązowieje,
• złoto – drogie, ale mały kawałek starcza na lata, nie blaknie z czasem
• miedź,
• mosiądz (stop miedzi i cynku) – tani, można kupić mosiężne śruby,
• nowe srebro (niemieckie srebro, choć odkryte w Chinach) – nie jest to srebro lecz stop miedzi, niklu i cynku, – daje ciemne kreski,
• ołów – jest trujący i nie należy go używać,
• stop cyny z ołowiem,
• spiż – stop miedzi z cyną, cynkiem i ołowiem,
• brąz – stop miedzi z cyną lub innymi metalami,
• cyna – daje jasne kreseczki.

Wynika z tego, że stal i żelazo czy też aluminium się nie nadaje.

Podłoże może być różne: drewno, kafelki, pergamin, oczywiście zagruntowany. Ale najtańszy jest papier. Powinien to być “heavy duty paper” czyli zapewnoe gruby karton, brystol. Papier należy odpowiednio zagruntować. Grunt musie mieć 2 warstwy, wtedy papier jest giętki. Każdą warstwę kładziemy dopiero, gdy poprzednia całkiem wyschnie. Przecieramy papierem ściernym, wyschniętą warstwę, przed położeniem następnej. 2 warstw są wystarczające ale niektórzy artyści dają nawet 9 warstw.

Jak zagruntować papier

Historycznie używano: pył z kości, proszek z skorup jajek lub muszli, lub pigment biel ołowiowa. Teraz używa się takich materiałów jak:

• biała kreda,
• pył z białego marmuru,
• pigment biel tytanowa.

Dwa pierwsze nie wiem czy są dostępne. Czyli możemy użyć bieli tytanowej.

Jako spoiwo używana jest guma arabska. Według filmiku może być także szelak, klej roślinny lub zwierzęcy, kazeina. Gotowy biały gwasz może być dobrym gruntem (dobrze jest dodać pare krople gumy). Można go mieszać z gwaszem lub akwarelami w innych kolorach, aby uzyskać kolorowy grunt. Nadaje się także grunt do akwareli, jednak jest on trudno dostępny i drogi.

Dalej na filmiku pokazane jest jak się robi grunt. Bierze gwasz, trochę kolorowego pigmentu (akwarela z tuby). Biel tytanowa opcjonalnie, daje bardziej porowatą powierzchnię. Maluje się warstwy pędzelkiem.

Zasady rysowania metalpoint przedstawione na filmiku:

• nie można zetrzeć, tarcie niszczy gruntowany papier,
• ciemniejsze linie lub tony robi się tylko przez powtarzanie kresek,
• rysujemy ostrożnie, bo nawet najcieńsza kreska jest widoczna,
• ważny jest uchwyt rysika – poziomo między palcem wskazującym i kciukiem, podtrzymany przez drugi palec,
• zagruntowanego papieru nie wolno dotykać palcami, rysując trzeba podłożyć pod rękę czystą kartkę papieru,
• cieńsze kreski – cieńszy drucik, grubsze – grubszy 2mm, dobrym pomysłem jest drucik inaczej zaostrzony na każdym końcu,
• drucik musi być zakończony okrągło, żeby nie skrobać gruntu,
• nie naciska się przy rysowaniu – nie uzyskamy ciemniejszych linii a tylko uszkodzimy papier,
• ciemniejsze linie lub cienie uzyskuje się przez kolejne warstwy kresek,

Pan z filmiku ostrzega, że jest to technika trudna i pracochłonna. Rysuje się długo. Wymaga wprawy, bo to nie to samo co ołówek. Nie da się uzyskać bardzo ciemnych miejsc.

Jak się zachowuje rysunek po czasie. Zmienia się pod wpływem kontaktu z powietrzem.

• srebro staje się brązowe,
• złoto się nie zmienia, daje jasną, szarą kreskę. Drucik złoty starcza na lata, nie trzeba go temperować.
• miedź – kreski stają się żółtawe lub zielonkawe,

Nie należy używać różnych metali w jednym rysunku bo patyna może być różna i to źle wygląda.
Rysunki silverpoint trzeba specjalnie przechowywać: bez dostępu światła, powietrza i średnia wilgotność. Nie może być ani za wilgotno ani za sucho.