Oto kilka definicji, które mogą się przydać, w celu poznania technik malarskich zarówno dawnych mistrzów, jak i malarstwa współczesnego.

Laserunek – technika malarska związana z malowaniem warstwami. Laserunek stanowi cienką, mocno rozcieńczoną i przezroczystą lub pół przezroczystą warstwą, która zmienia ton lub barwę warstwy poniżej. Stosowano tu słabo kryjące pigmenty, mocno rozcieńczone przy pomocy medium.

Mistrzami tej  technicy byli m.in. Rembrandt i Vermeer. W technice tej malarze wykonywali kilka do kilkunastu warstw. Musieli czekać aż poprzednia warstwa wyschnie. Dzięki temu uzyskiwali głębokie kolory niemal nie do uzyskania inną techniką. Artyści stosowali różne media służące do rozcieńczania. Mieszanki te były ich tajemnicą, którą często zabierali do grobu. Dziś producenci próbują odtworzyć dawne media, ale nigdy nie są pewni czy uzyskali prawdziwą mieszankę. Technika laserunku była bardzo pracochłonna, dlatego zarzuconą ją w XVII wieku. Impresjoniści zaczęli stosować technikę alla prima czyli malowanie pod wpływem chwili. W tym momencie technika laserunku, szczególnie stosowanie wielu warstw, została zarzucona i zapomniana.

Jedną z przyczyn wynalezienia tej techniki była ograniczona paleta barw i konieczność oszczędności. Wiele farb (dostępnych dziś) było trudno dostępne lub kosztowne. Dlatego też stosowano laserunek w celu uzyskania ciekawszych i bardziej głębokich tonów i odcieni, np. odcień fioletowy uzyskiwano przez pokrywanie niebieskim laserunkiem podłoża w kolorze czerwonawym. Niektóre farby były bardzo kosztowne, dlatego oszczędzano koszty stosując laserunek drogą farbą na innym podłożu. Drugim powodem stosowania tej techniki jest możliwość uzyskania szczególnej świetlistości i przenikania się barw jak również głębi optycznej, która przyciąga wzrok oglądającego.

Laserunek stosuje się na wyschniętą farbę, dlatego warstwy nie przenikają się i nie zachodzą w nich reakcje chemiczne. Dzięki temu obrazy, gdzie zastosowano tę technikę, mogą przetrwać dłużej.

Stosowanie laserunku ma swoje wady. Historycy sztuki uważają, że Vermeer stosował laserunek tylko we fragmentach swoich obrazów a nie po całości. Głębia optyczna laserunku powoduje, że przyciąga on wzrok, dlatego nadaje się na ważne elementy obrazu. Efekt laserunku jest trudny do przewidzenia. Stosowanie go wymaga sporego doświadczenia, gdyż zbyt cienka lub zbyt gruba warstwa może w niepożądany sposób zmienić kolor warstwy poniżej. Ponadto warstwa laserunkowa bardziej przyciąga kurz, gdyż zawiera więcej oleju.

Do laserunku można stosować każdy rodzaj medium. Ważne jest aby stosować regułę “tłuste nad chude (fat over lean)”. Używamy dość mało medium.

Stosujemy farby transparentna lub pół-transparentne. Farby te są oznaczone na tubie lub mają w nazwie “lake”.

• ultramaryna
• burnt carmin
• permanent alizarin
• burnt umber
• burnt siena
• yellow lake
• sap green
• titanium/zinc white – generalnie białego nie używa się do laserunku, gdyż niweluje on przezroczystość. Spośród bieli najbardziej przezroczysta jest biel cynkowa.

W zasadzie każdą farbę można użyć do laserunku jeśli jest ona odpowiednio rozcieńczona.

Laserunek można korygować przy użyciu kolejnych warstw. Cienie można uzyskać dodając koloru dopełniającego. Nie musimy stosować tu jednej rozcieńczonej farby. Z powodzeniem można mieszać kolory.

Ważne jest aby każdą kolejną warstwę kłaść na wyschniętym podłożu.

Jak zneutralizować warstwę laserunku, jeśli jest ona za mocna?

Stosowanie laserunku wymaga pewnego doświadczenia, gdyż trudno jest przewidzieć efekty. Jeśli uzyskany efekt jest niepożądany, należy wytrzeć położoną warstwę przy pomocy szmatki, póki nie wyschła.

• można dodać odrobinę neutralnego koloru kryjącego aby laserunek nie dodawał zbyt intensywnego koloru, po uprzednim wytarciu niewłaściwego laserunku
• zbyt intensywny laserunek można rozetrzeć przy pomocy suchego i czystego pędzla
• stosowanie wielu warstw laserunku z niewielką ilością farby – jest to znana metoda Leonarda da Vinci zwana sfumato.

Laserunek nie jest obecnie podstawową techniką malarstwa. Stosuje się ją tylko jako dodatek. Wielu malarzy stosuje ją jako część pracy nad obrazem, nawet nie zastanawiając się nad tym.

Technika ta idzie w parze z techniką en grisaille polegającą na tworzeniu czarnobiałego podmalunku. Warstwę tę następnie pokrywa się warstwami laserunku.

Laserunkowe fragmenty obrazu wydają się bliższe, z uwagi na światło. Dlatego też stosuje się tę technikę dla ważnych elementów obrazu.

Laserunek półprzezroczysty uzyskuje się przez rozcieńczenie farb kryjących lub użycie farb półprzezroczystych. Warstwa półprzezroczysta położona na ciemnym podłożu wydaje się zimna i jaśniejsza. Podczas gdy położona na jasnym podłożu wydaje się ciepła i ciemniejsza.

Przeciwieństwem laserunku jest technika impasto polegająca na nakładaniu farby grubymi warstwami przy pomocy pędzla lub szpachli. Dzięki temu uzyskuje się wypukłą fakturę obrazu.